Για τους αρχαίους Έλληνες η ελιά συμβόλιζε το ολυμπιακό ιδεώδες, την Ειρήνη, τη σοφία και τη Νίκη. Η Ειρήνη εικονιζόταν με κλαδί ελιάς στα χέρια της.

Οι αθλητές άλειφαν με ελαιόλαδο όλο τους το σώμα, γιατί πίστευαν ότι θα τους χαρίσει δύναμη και τύχη. Οι νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων στεφανώνονταν με το πασίγνωστο κότινο, ενώ οι νικητές στα Παναθήναια έπαιρναν ως βραβείο αμφορείς με λάδι. Στο ναό της Ήρας, στην Αρχαία Ολυμπία, υπήρχε η επονομαζόμενη "καλλιστέφανος ελαία". Στους πολέμους δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος αλλά και καλύτερο σύμβολο για τη λήξη των επιχειρήσεων. Οι αγγελιαφόροι που στέλνονταν για να μεταφέρουν το μήνυμα της ειρήνης ή να ζητήσουν ανακωχή έπρεπε να κρατούν στο χέρι τους "κλάδον ελαίας". Οι πολεμιστές μύρωναν με λάδι τα κεφάλια των ευγενών και έριχναν σταγόνες στα κόκαλα των νεκρών, καθώς θεωρούνταν μέσο καθαγιασμού και σύμβολο αγνότητας

Το λάδι ελιάς κατά την αρχαιότητα δεν ήταν απλά μία τροφή, αλλά αποτελούσε σύμβολο υγείας και δύναμης, ενώ ήταν επίσης φάρμακο. Όσο για την ιερότητα του, ο Όμηρος αναφέρει ότι τα ελληνικά δικαστήρια καταδίκαζαν σε θάνατο όποιον κατέστρεφε ένα δέντρο ελιάς. Η ιερή λυχνία που αναφέρεται στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό φώτιζε τα σκοτεινά δωμάτια τροφοδοτούμενη με ελαιόλαδο

Ο Ηρόδοτος έγραφε το 500 π.Χ. ότι η καλλιέργεια και η εξαγωγή των ελιών ήταν κάτι τόσο ιερό, που μόνο παρθένες και ευνούχοι είχαν τη δυνατότητα να καλλιεργούν περιβόλια από ελιές. Το ελαιόλαδο όμως αποτελεί και θρησκευτικό αγαθό που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες για τις σπονδές στους βωμούς. Με κλάδους ελιάς προσέφευγαν στα ιερά των θεών οι αιτούντες "ικεσίαν", δηλαδή όσοι είχαν διαπράξει φόνους ή άλλα σοβαρά αδικήματα. Οι ελιές προσφέρονταν στους θεούς -μαζί με άλλα αγαθά- σε αναίμακτες θυσίες. Η ελιά καταναλωνόταν ως πένθιμη τροφή, καθώς θεωρούνταν πως ο νεκρός θα στερούνταν ένα από τα σημαντικότερα πράγματα. Τα φύλλα ή και τα κλαδιά τοποθετούνταν μέσα στους τάφους και δεν ήταν ασυνήθιστο το φαινόμενο να αποθέτουν τους νεκρούς πάνω σε στρώμα από κλαδιά ελιάς

Η παρουσία της ελιάς κατά τις τελετές γονιμότητας των αρχαίων ήταν κυρίαρχη. Η ελιά δίνει την εικόνα της αιώνιας θαλερότητας, της βλάστησης που δεν επηρεάζεται από την αλλαγή των εποχών. Είναι η προσδοκία του αέναου και του αειθαλούς. Χαρακτηριστικό σύμβολο των τελετών αυτών ήταν η "ειρεσιώνη": επρόκειτο για κλάδο καλλιεργημένης ελιάς ή δάφνης, περιτυλιγμένο με μικρές μάλλινες ταινίες και φορτωμένο με διάφορα φρούτα και καρπούς της εποχής. Το κλαδί της ελιάς δεν ήταν τυχαίο: προερχόταν από τη "μορία ελαία", την ιερή ελιά της πόλης, εκείνη που πίστευαν πως είχε φυτέψει η ίδια η Αθηνά ή από ελαιόδεντρο που θεωρούνταν πως ήταν απόγονος αυτού του δέντρου. Ο κλάδος της ελιάς ήταν εκείνος που μετέφερε τη γονιμοποιό δύναμη της γης που ανακυκλώνεται, την ελπίδα της βλάστησης